PHÁT BIỂU TẠI PHIÊN KHAI MẠC CỦA THỨ TRƯỞNG THƯỜNG TRỰC BỘ NGOẠI GIAO BÙI THANH SƠN
KHAI MẠC HỘI THẢO QUỐC TẾ VỀ BIỂN ĐÔNG LẦN THỨ 12
CỦA THỨ TRƯỞNG THƯỜNG TRỰC BỘ NGOẠI GIAO BÙI THANH SƠN
Intercontinental Landmark 72, 16/11/2020
***
“THÚC ĐẨY ĐỐI THOẠI ĐỂ HỢP TÁC, CÙNG PHÁT TRIỂN
VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP Ở BIỂN ĐÔNG”
Thưa Bà Phạm Lan Dung; Quyền Giám Đốc Học viện Ngoại giao
Thưa ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam
Thưa các Quý Ông/Quý Bà Đại sứ, đại diện Đoàn Ngoại giao,
Thưa các quý vị đại biểu và khách quý,
Trước hết, thay mặt Bộ Ngoại giao Việt Namtôi xin nhiệt liệt chào mừng các quý vị Đại sứ, đại diện Đoàn Ngoại giao, các diễn giả và các vị khách quý ngồi tại khán phòng này cũng như đang tham dự trực tuyến từ khắp các nơi trên thế giới đã dành thời gian tham gia Hội thảo khoa học quốc tế Biển Đông lần thứ mười hai với chủ đề “Duy trì Hoà bình và Hợp tác trong bối cảnh có nhiều biến động”. Tôi biết rằng rất nhiều bạn đã và đang dậy rất sớm hoặc thức rất muộn để tham gia trực tuyến Hội thảo, điều đó là một vinh dự lớn của chúng tôi, đồng thời cũng là sự khích lệ lớn bởi sự quan tâm, hưởng ứng của bạn bè quốc tế về chủ đề của Hội thảo.
Tôi đánh giá cao nỗ lực của Học viện Ngoại giao, Hội Luật gia Việt Nam và Quỹ hỗ trợ Nghiên cứu Biển Đông tổ chức sự kiện này suốt 12 năm qua, kể cả khi việc đi lại quốc tế không thuận lợi do Đại dịch Covid-19, tiếp tục đưa chuỗi Hội thảo quốc tế này thành nơi gặp gỡ quan trọng hàng đầu để thảo luận về hoà bình và hợp tác ở Biển Đông.
Thưa các Quý vị Đại sứ, đại diện Đoàn Ngoại giao,
Kính thưa các quý vị,
Là một quốc gia ven Biển Đông, từ ngàn đời nay, các thế hệ người Việt Nam luôn có khát vọng về hòa bình và hợp tác, chính vì vậy, Việt Nam đã, đang và sẽ luôn thúc đẩy biến Biển Đông thành vùng biển hoà bình, ổn định và phồn thịnh, nơi gắn kết hài hoà lợi ích của các quốc gia trong và ngoài khu vực, nơi các quốc gia thúc đẩy hợp tác và chung sống hoà bình trên cơ sở các chuẩn mực của quan hệ quốc tế và luật pháp quốc tế như đã thể hiện trong Quan điểm của ASEAN về khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Chúng tôi tin tưởng rằng, đây không chỉ là khát vọng của riêng dân tộc Việt Nam mà còn là của các dân tộc và nhân dân của các quốc gia khác trong và ngoài khu vực. Khát vọng này càng lớn hơn bao giờ hết vào thời điểm hiện nay, khi thế giới đang bị xáo trộn cùng với những biến chuyển sâu rộng, phức tạp. Dịch bệnh Covid-19 không chỉ cướp đi sinh mạng hàng triệu người dân, làm đảo lộn cuộc sống toàn cầu, làm cho những tiến bộ xã hội và thành quả kinh tế tích lũy được hàng thập kỷ có nguy cơ bị cuốn trôi, gây ra tình trạng đa khủng hoảng trên bình diện quốc tế. Các xáo trộn đó còn tác động không nhỏ tới quan hệ quốc tế, làm gia tăng cạnh tranh giữa các nước lớn, những mâu thuẫn vốn âm ỉ trong lòng các xã hội, giữa các quốc gia… thúc đẩy thêm xu hướng cực đoan trong xử lý và vận hành hệ thống quan hệ quốc tế. Lòng tin trong quan hệ quốc tế đang chịu tác động mạnh mẽ, hoà bình, ổn định giữa các quốc gia đang bị suy giảm.
Trong bối cảnh thế giới biến động đó, Biển Đông tiếp tục là quan tâm chung của các nước trong khu vực và của cộng đồng quốc tế vì đây là phép thử đối với khả năng duy trì đối thoại, hợp tác vì lợi ích chung của cộng đồng khu vực và quốc tế; với sự minh bạch và phù hợp của chính sách cũng như hành động trên thực tế của các nước trong và ngoài khu vực theo các chuẩn mực quốc tế; là phép thử với chuẩn mực ứng xử trong quan hệ giữa các nước, nhất là giữa các nước lớn với nhau và tác động của nó tới cục diện thế giới những năm tới, tới tính thượng tôn pháp luật và khả năng định hướng hành xử của các quốc gia theo luật pháp quốc tế. Biển Đông cũng là phép thử đối với vai trò của các thể chế đa phương khu vực, nhất là ASEAN trong việc quản lý căng thẳng, xây dựng lòng tin, ngoại giao phòng ngừa, và tạo dựng môi trường khu vực thuận lợi để giải quyết tranh chấp ở Biển Đông bằng các biện pháp hoà bình.
Thưa các Quý vị Đại sứ, đại diện Đoàn Ngoại giao,
Kính thưa các quý vị,
Trong vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 và Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 – 2021, Việt Nam đã nỗ lực cùng các nước tăng cường vai trò của các thể chế đa phương, thúc đẩy hoạt động của ASEAN, qua đó duy trì đối thoại, thúc đẩy hợp tác, khắc phục khó khăn chung và trong vấn đề Biển Đông trên tinh thần “gắn kết và chủ động thích ứng”, chủ động xử lý cân bằng, hài hoà quan điểm và lợi ích của các nước liên quan. Theo đó, tính minh bạch, sự đoàn kết, gắn bó và lập trường chung của ASEAN trong vấn đề BĐ tiếp tục được củng cố. Các Ngoại trưởng ASEAN đã ra Tuyến bố vào ngày 8/8/2020 khẳng định quyết tâm duy trì khu vực Đông Nam Á hòa bình, an ninh, ổn định và trung lập, đồng thời “Kêu gọi tất cả các nước kiềm chế, không tiến hành các hoạt động làm phức tạp hoặc leo thang tranh chấp và ảnh hưởng tới hoà bình, ổn định, không sử dụng hay đe doạ sử dụng vũ lực, và giải quyết các khác biệt và tranh chấp bằng biện pháp hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế”.
Mặc dù bị hạn chế bởi Covid-19, song ASEAN vẫn có nhiều nỗ lực thúc đẩy hợp tác biển trên nhiều phương diện với các nước, tổ chức quốc tế, trong và ngoài khu vực. Có thể kể đến đó là “Hội thảo ASEAN – Trung Quốc về thúc đẩy hợp tác nhằm bảo đảm đối xử nhân đạo với ngư dân”. Chúng tôi hy vọng hội thảo này sẽ mở ra một hướng mới cho hợp tác khu vực trong một lĩnh vực rất thiết thực đối với các nước trong khu vực. Việt Nam cũng đã tích cực thúc đẩy tinh thần đối thoại, đề cao chủ nghĩa đa phương, tôn trọng luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc và tìm kiếm giải pháp hoà bình một cách công bằng và hợp lý cho các cuộc xung đột quốc tế. Lần đầu tiên một đối thoại giữa ASEAN và Hội đồng Bảo An liên hợp quốc đã được tổ chức nhằm tăng cường phối hợp giữa hai tổ chức đa phương quan trọng hàng đầu về các vấn đề chính trị – an ninh khu vực, trong đó các vấn đề an ninh của khu vực chúng ta đã nhận được sự quan tâm lớn.
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực thúc đẩy đối thoại và hợp tác, tình hình Biển Đông vẫn tiềm ẩn thách thức khó lường đối với hoà bình, ổn định và hợp tác khu vực. Việc đơn phương diễn giải luật pháp quốc tế không phù hợp với chuẩn mực và lợi ích chung của cộng đồng quốc tế, làm suy giảm ý nghĩa, sự toàn vẹn và giá trị thống nhất và phổ quát của UNCLOS 1982, không chỉ tác động đến nền móng của hoà bình ổn định ở Biển Đông mà còn là mầm mống có thể tác động, dẫn tới việc xói mòn trật tự biển cũng như hoà bình, ổn định toàn cầu khi mà hợp tác nhằm đối phó với các thách thức đang đòi hỏi hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, cạnh tranh địa chính trị và quân sự hoá Biển Đông tiếp tục làm thay đổi nguyên trạng trên biển làm tình hình trên thực địa thêm phần diễn biến phức tạp, cản trở các tiến trình ngoại giao cùng nỗ lực thúc đẩy đối thoại, hợp tác. Các thách thức an ninh biển phi truyền thống như thiên tai, ô nhiễm môi trường biển, tội phạm xuyên quốc gia trên biển, nước biển dâng… tiếp tục thách thức cuộc sống bình yên của hàng triệu người mưu sinh dựa vào biển trong khu vực.
Để vượt qua các thách thức đó, các nước trong và ngoài khu vực, hơn lúc nào hết cần cần cùng nhau nỗ lực tìm kiếm, thực hiện các biện pháp hiệu quả; cần làm sâu sắc hơn nữa đối thoại, thúc đẩy hợp tác, cùng phát triển, và cùng tìm các giải pháp hoà bình cho các khác biệt, tranh chấp. Tôi muốn đặc biệt nhấn mạnh 5 vấn đề sau:
– Thứ nhất, cần xây dựng và duy trì một môi trường thuận lợi cho việc thúc đẩy hợp tác. Để làm được điều này thì chắc rằng đầu tiên là cần củng cố lòng tin chiến lược giữa các nước trong và ngoài khu vực trong vấn đề Biển Đông. Có nhiều biện pháp để tạo dựng lòng tin, song quan trọng nhất đó là sự minh bạch trong chính sách, sự tuân thủ nghiêm túc các quy định có liên quan của LPQT và hành xử có trách nhiệm, vì lợi ích chung của cộng đồng trên thực tế. Đi cùng với đó là sự gia tăng quan hệ hợp tác giữa các lực lượng chấp pháp, quản lý biển của các quốc gia có liên quan. Với một khu vực năng động và có quan hệ tốt với các nước trong và ngoài khu vực như Đông Nam Á, tôi tin tưởng rằng lòng tin sẽ được củng cố và tăng cường.
– Thứ hai, cần chủ động phòng tránh nguy cơ đụng độ ngoài ý muốn trên biển. Việc xây dựng quy tắc ứng xử và chuẩn mực hành vi cho các lực lượng hoạt động trên biển, bao gồm các lực lượng quân sự, dân sự và thực thi pháp luật trên biển cần là một ưu tiên cao, không chỉ giữa các nước ven Biển Đông mà cả các nước ngoài khu vực đang thực thi các quyền hợp pháp của mình ở Biển Đông. Đối thoại và hợp tác nhằm hướng tới bộ quy tắc ứng xử chung sẽ góp phần giảm thiểu việc gửi đi các tín hiệu sai, giảm thiểu hiểu nhầm chiến lược và nguy cơ đụng độ ngoài ý muốn.
– Thứ ba, cần thúc đẩy hợp tác nhằm phục hồi kinh tế và cùng phát triển. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu gặp nhiều đình trệ, khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương cần là một đầu tàu hỗ trợ kinh tế thế giới phục hồi, trong đó Biển Đông cần là không gian kết nối lợi ích của các nước trong và ngoài khu vực, thúc đẩy giao thương toàn cầu, bảo đảm chuỗi cung ứng không bị gián đoạn, nhất là đối với hàng hoá chiến lược. Các dự án kết nối, nhất là kết nối cảng biển, kết nối hạ tầng cần được đẩy mạnh, phù hợp với Quan điểm của ASEAN về khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
– Thứ tư, cần hợp tác nhằm bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tăng cường nghiên cứu khoa học biển và phát triển bền vững ở Biển Đông. Hợp tác bảo vệ, bảo tồn tài nguyên trên biển, nghiên cứu khoa học biển và thực thi pháp luật trên biển, nhất là trong các khuôn khổ đa phương là cần thiết nhằm góp phần duy trì trật tự trên biển ở Biển Đông đồng thời duy trì việc khai thác, phát triển bền vững Biển Đông. Việc thúc đẩy nghiên cứu khoa học biển càng có ý nghĩa trong thập kỷ Liên Hợp quốc về khoa học đại dương và phát triển bền vững 2021-2030. Việt Nam sẵn sàng cùng các nước láng giềng và các nước ngoài khu vực hợp tác cùng phát triển, sử dụng hiệu quả tài nguyên đồng thời bảo vệ môi trường của Biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế.
– Thứ năm là không ngừng hướng tới giải quyết hoà bình các yêu sách chồng lấn ở Biển Đông. Theo đó, các bên có liên quan cần tăng cường đối thoại thẳng thắn trên tinh thần xây dựng, hoà giải và bao dung để thu hẹp các khác biệt, tìm kiếm giải pháp hoà bình cho các tranh chấp, bao gồm cả tranh chấp lãnh thổ, tranh chấp biển. Việt Nam sẵn sàng cùng các bên liên quan sử dụng khuôn khổ hợp tác song phương hoặc các cơ chế đa phương khu vực, như các cơ chế của ASEAN, bao gồm cả Diễn đàn Biển ASEAN (AMF) và Diễn đàn Biển ASEAN mở rộng (EAMF) nhằm thúc đẩy đối thoại, xây dựng lòng tin và mở rộng hợp tác. Trên cơ sở đó, Việt Nam hy vọng các bên sẽ tích cực, sáng tạo tìm các biện pháp thu hẹp bất đồng, kiểm soát và giải quyết hoà bình các tranh chấp hiện nay thông qua đàm phán và các cơ chế khác phù hợp với luật pháp quốc tế hiện hành.
Quyết tâm chính trị và sự sáng tạo, linh hoạt trong thúc đẩy đối thoại và hợp tác là điều kiện cần, song chưa đủ để bảo đảm hoà bình và hợp tác ở Biển Đông. Để có được môi trường thuận lợi cho hợp tác, chúng tôi hy vọng rằng, các bên liên quan sẽ tiếp tục ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong kiến trúc an ninh khu vực, ủng hộ Quan điểm của ASEAN về khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, ủng hộ và tham gia các cơ chế hợp tác biển của ASEAN đồng thời ủng hộ ASEAN có một cách tiếp cận chiến lược chung đối với vấn đề an ninh biển khu vực. Chúng tôi cũng mong rằng các bên cũng sẽ hợp tác với ASEAN nhằm tạo điều kiện và môi trường thuận lợi cho việc sớm hoàn thành việc đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển đông (COC), không làm phức tạp thêm tình hình, không tiến hành các hoạt động đơn phương, cả quân sự và dân sự nhằm thay đổi nguyên trạng trên Biển Đông, tiếp tục đề cao, tôn trọng sự toàn vẹn và giá trị thống nhất và phổ quát của UNCLOS 1982, và tôn trọng quyền lợi hợp pháp căn cứ theo luật quốc tế của các bên liên quan ở Biển Đông.
Kính thưa các quý vị,
Tôi tin tưởng rằng, với uy tín là diễn đàn có uy tín hàng đầu khu vực về Biển Đông đã gây dựng trong hơn 10 năm qua, với sự quy tụ của các chuyên gia, học giả hàng đầu ở khu vực; với sự ủng hộ chân thành của cộng đồng quốc tế, được minh chứng bởi sự hiện diện của các Quý Vị Đại sứ, đại diện các Đại sứ quán và Tổ chức quốc tế có mặt tại đây ngày hôm nay, Hội thảo sẽ là một dịp tốt để thể hiện tinh thần đối thoại, hợp tác ở Biển Đông, đồng thời qua đó đóng góp thêm nhiều ý tưởng, sáng kiến cho việc tăng cường đối thoại, hợp tác ở Biển Đông thời gian tới.
Với tinh thần đó, tôi xin chúc hội thảo thành công tốt đẹp, góp phần đưa Biển Đông thành vùng biển Kết nối và Hợp tác thay vì Cạnh tranh và Đối đầu (Connectivity and Cooperation instead of Competition and Confrontation), đóng góp chung cho hoà bình, ổn định và thượng tôn pháp luật chung của toàn cầu.
Chúc quý vị đại biểu, các vị khách quý sức khoẻ, thành công. Một lần nữa xin cảm ơn các diễn giả, đại biểu tham dự trực tuyến và hy vọng chúng tôi sẽ được sớm đón các bạn quay trở lại để có thể gặp mặt trực tiếp trong một ngày gần nhất.
Xin chân thành cám ơn các quý vị.